Yakın Zamanda Verimlilikle İlgili Meydana Gelen Gelişmeler

Günümüzde ihtiyaçların gelişmesi sonucu, verimlilik de bir uzmanlık alanı haline gelmiştir. Bu uzmanlık alanı verimliliğin ölçülmesi, değerlendirilmesi, verimlilik artırma programlarının uygulanması, bu programlarda kullanılacak verimlilik artırma yöntemleri ve tekniklerinin seçilmesi, vb. konularla ilgilenir. Tüm bu konular, verimlilik yönetimi ana başlığı altında toplanabilir. Bu noktaya nasıl gelindiği merak konusudur ve aşağıda bu konuyla ilgili genel bilgiler yer almaktadır. İlk alıntı, verimlilik kelimesinin bugünkü anlamıyla ilk kez kim tarafından ve nasıl kullanıldığıyla, ikinci alıntı verimlilikle ilgili önemli eserler, gelişmeler ve uygulamalarla, üçüncü alıntı ise, uluslararası verimlilik organizasyonlarının kuruluşuyla ilgilidir:

“[1]Dünyada “prodüktivite” sözcüğünün bugünküne yakın bir anlamda ilk kez ne zaman kullanıldığı sorusunun yanıtı, bir Fransız bilim adamı, Fransa Bilimler Enstitüsü üyesi Prof. Jean Fourastie tarafından araştırılmış. Bu araştırmanın sonuçlarına göre, hemen hemen bugünküne benzer bir anlamda prodüktivite ilk kez 16. yüzyılda kullanılmış. Kullanan ise Alman doktor ve mühendis George Bauer. Saksonyalı olan Bauer, çağının önde gelen aydınları gibi, Leipzig Üniversitesinde Felsefe okumuş, diplomasını alıp Avrupa’nın bilim merkezi İtalya’da çeşitli üniversitelere devam etmiş.

Aslında, onun adına düşünce tarihinde Bauer olarak rastlamak kolay değil; çünkü gününün yaygın modasına uyarak adını Latinceleştirmiş; George, Georgius olmuş. “Rençber, çiftçi, köylü” anlamına gelen Bauer’in ise Agricola olması gerekmiş. Ülkesine dönüşünde Bohemya’nın bir madenci kasabasına yerleşen Georgius Agricola, bir yandan hekimlikle uğraşmış, bir yandan da madenlerin özelliklerini ve maden işletmeciliğini incelemiş. Tarih, felsefe, fizik, kimya konularında yazmış. Ama asıl madenler üzerine yazdıklarıyla ün kazanmış ve mineralojinin babası sayılmış. Ölümünden bir yıl sonra 1556’da yayımlanan altı ciltlik De re Metallica adlı kitabı, hem mineraloji diye bilinen bilimin temellerini atan, hem de “prodüktivite” sözcüğünü bugünküne yakın bir anlamda kullanan ilk kaynak. Burada Agricola, madenin yer altından çıkarılma yöntemleri ve çıkarılan cevherin zenginleştirilerek kullanıma elverişli duruma getirilmesinin yolları üzerinde dururken, “prodüktiviteyi şu yöntemler artırır” diyor ve böylece bu sözcüğün ilk kez verimlilik anlamında kullanılışının altına imzasını atmış oluyor.

Verimlilik, daha sonraki dönemlerde, özellikle Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkışı ve yayılmasıyla birlikte, hem sanayide üretim faaliyetlerinin içinde, uygulamadan kaynaklanan ve uygulamayı etkileyen yöntem ve tekniklerin gelişmesiyle pratik bir var oluş kazanmış, hem de bunların düşünsel plandaki yansımaları olarak ve ekonomi biliminin doğup gelişmesi çerçevesinde kuramsal (teorik) düzeyde gelişme göstermeye başlamıştır. Ekonomi biliminin ilk büyük ismi olan İskoçyalı Adam Smith (ya da Agricola gibi Latinceleştirilmiş adıyla  Adamus Smithus), tarihin en çok okunmuş ekonomi kitaplarından biri olan ünlü eseri Ulusların Zenginliği’nde, ekonomik büyümede verimlilik artışının rolünü şöyle açıklıyordu:”Herhangi bir ulusun toprağının ve emeğinin yıllık ürünü değer olarak, ya onun üretken işçilerinin sayısının ya da daha önce istihdam edilmiş işçilerinin üretici güçlerinin artması yoluyla (...), ya çalışmayı kolaylaştıran ve kısaltan bazı makine ve aletlerin eklenmesi ve geliştirilmesi ya da istihdamın daha uygun dağılımı sonucunda artırılabilir; başka bir yolla değil.”

Ekonomi biliminin babası sayılan Adam Smith’ten sonra birçok iktisatçı ve iktisadi düşünce okulunda, verimlilik önemli bir kavram olarak yer almış, sık sık başvurulan bir çözümleme (analiz) aracı olmuştur.”

Ramsay[2], tarihte verimlilikle ilgili önemli gelişmeleri aşağıdaki gibi özetlemektedir:

1)      Verimli Çabalar – Mısır piramitleri; Mohenjo-Daro ve Harappa uygarlıklarının kasaba ve kentleri, Çin Seddi, Romalıların yaptığı su kemerleri, yollar ve hamamlar (Milattan önce 2500 ile M.S. ilk yılları)

2)      James Watt’ın katkıları (contributions) (1764)

3)      Endüstri Devrimi (1770’li yıllar)

4)      Adam Smith’in katkıları (1776)

5)      İngiltere’deki Soho Dökümhanesinde Maliyet Muhasebesi Uygulaması (18. yy.’ın sonları)

6)      Eli Whitney’in katkıları (Birbirinin yerine kullanılabilen (interchangeable) parçalar) (1798)

7)      Charles Babbage’ın katkıları – Yönetsel ve Organizasyon Yapıları; İnsan İlişkileri; Yeni Ürün Geliştirme; pazarda Maliyet-Fiyat-Miktar-Kar ilişkileri (1832)

8)      Bilimsel Yönetime Yapılan Katkılar – F. W. Taylor (1890)

9)      Frank ve Lillian Gilbreth – Metod Etüdü (1910’lar)

10)  Harrington Emerson – Organizasyonel Etkililiğin (effectiveness) Geliştirilmesi (1910’lar)

11)   Henry Ford – Montaj Hattı Kitlesel Üretimi (1910’lar)

12)   Henry Lawrence Gantt – Üretim Planlamlamada Çizelge Sistemleri (1913)

13)  F. W. Harris – Stok Kontrolü (1915)

14)   Cobb Douglas – Üretim Fonksiyonları (1920’ler)

15)   Walter Shewart – İstatistiksel Kalite Kontrol (1930’lar)

16)   Elton Mayo – Davranış Etütleri; Hawthorne Deneyleri (1933)

17)   L. H. C. Tippett – İş Örneklemesi (1935)

18)   P.M.S. Blackett ve ekibi – Yöneylem Araştırması ve Yönetim Bilimi (1940’lar)

19)   Bilgisayar ve Uzay Teknolojisi; Bilgisayara Dayalı Yöneylem Araştırması; Otomasyonun Yaygınlaşması; Gelişmiş Teknoloji; AT&T, General Electric, IBM, Du Pont, Amerika Birleşik Devletleri  ve diğerleri gibi Organizasyonel Katkıda Bulunanlar (1950’lerden günümüze)

20)   Ekonomistlerin ve Verimlilik Bilimi Akademisyenlerinin Katkısı – Aigner, Carl Thor, Currie, Curt Nicolin, Deming, Dennison, Drucker, Evgen Bohm Bawerk, Fabricant, Faraday, Ishikawa, Jorgenson, Juran, Jan H. Visser, Karger, Kendrick, Klein, Kurosawa, Leontieff, Maynard, Minhas, Mundel, Murray Brown, Prokopenko, Pennathur, Ramani, Ramsay, Riggs, Robinson, Salter, Saxena, Scott Sink, Shimizu, Sloma, Solow, Sumanth, Timbergen, Tor Dahl, Wrenhall ve diğerleri (1950’lerden günümüze)

21)  Bilişim teknolojisi (1980’lerden günümüze)

1776’da İngiliz ekonomist Adam Smith “Ulusların Zenginliği (Wealth of Nations)” kitabında tek çalışanın bütün işin farklı fonksiyonlarını tamamlamasındansa “İşin Bölünmesi (Division of Labour)” yoluyla farklı çalışanların bütün işin farklı kısımlarını yapmasının verimliliği artıracağını savunmuştu. Adam Smith, bu yöntemle çalışanların işlerinde daha fazla ustalaşacaklarını ve böylece etkenliğin (efficiency) artacağını görmüştü. 1798’de Eli Whitney, montajda birbirinin yerine kullanılabilen parçaların getirdiği faydaları fark etti ve bu olgu, Henry Ford’un montaj hattında elde ettiği başarıda önemli bir yer edindi. O dönemin öncülerinin verimlilik olarak algıladıkları kavram, tarihin süzgecinden geçerek günümüzde etkenlik (efficiency) olarak nitelendirilmektedir.

19. yy.’ın başlarında Charles Babbage, Adam Smith’in fikirlerinin birçoğunu süzgeçten geçirerek kullanmış ve bir ürünün toplam maliyetinin farklı becerilere sahip işçileri istihdam edip, emeklerinin karşılığını uzmanlıklarına göre vererek düşürülebileceği öngörüsünde bulunmuştur. Böylece, verimlilikle maliyetler arasındaki bağlantı üzerinde ilk kez düşünülmüştür. Birleşik Devletler’de (ABD) “Bilimsel Yönetim” çağının temelleri 20. yy.’a girerken Frederick Winslow Taylor’in katkılarıyla atılmıştır. Taylor, bir gelişim içerisinde, işçilikten şef mühendisliğe kadar tüm pozisyonlarda çalışmıştır. Mikro seviyede operasyonel faaliyetlerde – atölye işçiliği, uyguladıkları yöntemler ve verimlilik yapısı içinde onlara ödenen ücretler – çalışmıştır. Yöneticilere ve çalışanlara farklı sorumluluklar yüklemekle birlikte, yönetimle işgücü arasında işbirliği ruhunun geliştirilmesi gerektiğine inanıyordu. İş için en uygun çalışanın seçilmesinin önemini görmüştü. Taylor yönetimin planlama, yöneltme ve işin organize edilmesinden sorumlu tutulması ve bu arada çalışanların da kendilerine verilmiş işlerin gerçekleşmesiyle ilgilenmesi gerektiğine inanıyordu. Taylor, bir mühendis ve “high speed steel”ı bulan kişi olarak gözleme, çalışma yöntemlerinin geliştirilmesine, işin analizi ve ölçümüne ve parasal ödüllere dayalı bilimsel yöntem ve faaliyetleri çalışma yerinde ve yönetim sürecinde uygulamaya başlamıştır. Bu çalışmalarından dolayı, “Bilimsel Yönetimin Babası” olarak tanınmaktadır.

Taylor döneminin fikir adamları onun görüşlerini geliştirmiş ve desteklemişlerdir. Ünlü “Gantt Şeması (Gantt Chart)”nı ortaya çıkaran Henry Lawrence Gantt, .morali geliştirmek için ücret haricindeki ödülleri geliştirmiştir. Frank Bunker Gilbreth ve Lilian Gilbreth işin planlanması ve işçi eğitimi konuları üzerinde çalışmışlardır. Diğer önemli katkıları da hareket etüdü ve metot geliştirme konularında olmuştur. 1930’lu yıllarda Elton Mayo ve arkadaşları Western Electric firmasının Hawthorn fabrikasında davranışsal faktörlerin verimlilik açısından önemli olduğunun ve üretim operasyonlarının psikolojik ve sosyolojik faktörlerinin anlaşılmasıyla sonuçlanan çalışmaları, işin tasarımlanması ve çalışan motivasyonuyla ilgili olarak yönetimde tutum değişikliğine neden olmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, iş dünyasını ve endüstriyi önemli ölçüde etkileyen bilim adamları ve diğer düşünürlerden oluşan disiplinlerarası bir ekip çalışması gerektiren yeni bir disiplin doğmuştu. Bu disiplin bugün, “Yöneylem Araştırması (Operations Research)” olarak bilinmektedir. Yöneylem araştırması, fiziksel ilişkilerin sayısallaştırılmasına, benzetimlerin ve en iyi sonuca ulaşmak için doğrusal programlama, dinamik programlama, tahmin teknikleri, kuyruk teorisi, Monte Carlo benzetimi yöntemleri vb. matematiksel modellerin geliştirilmesine yol açtı.

1940’lı yılların sonlarındaki savaştan sonra, büyük ölçekli/kitlesel üretimin ve değer mühendisliğinin gelişmesiyle, savaştaki kıtlıktan bıkan tüketiciyi memnun etmenin yolunun ürünlerin çeşit ve sayı bakımından bol miktarda bulunabilmesinden geçtiği sonucuna varıldı. Bu durum, ülkelerin yaşam standartlarının gelişmesiyle ve ekonomik büyümeyle sonuçlandı. Serbest ekonomik sistemde rekabetin ortaya çıkmasıyla, ürünlerde ve süreçlerde yapılan yenilikler, tüketicilere daha fazla çeşitlilik ve daha düşük maliyetlerde daha kaliteli mal ve hizmetler sunmuştur. Böylece, dikkatler verimlilik ve kalite üzerine odaklanmıştı. İlk aşamalarında, verimlilik ve kalite, çalışma yerine (workplace) güç kazandırmak için kurulan birbirinden ayrı alanlar olarak düşünülüyordu, bugün kalite ve verimlilik eşit düzeyde önemli görülmekte, madalyonun iki yüzünü oluşturdukları düşünülmekte ve birinin diğeri olmadan eksik kalacağı görüşü savunulmaktadır.

Elektronik ve bilgisayar alanında yapılan araştırma ve geliştirmelerle, operasyonel faaliyetlerin ve karar verme süreçlerinin verimliliği artırılmıştır. Uzay programı, ileri teknolojinin avantajlarından yararlanmış ve son yirmi yılda katma değerde devrim yaratmıştır. Robotik ve mikrobilgisayarlar çeşitli alanlarda operasyonel yönetimin bakış açısını (perspektif) ve pratiğini (practice) değiştirmişlerdir. Endüstride kullanılan bilgisayar kontrollü ekipmanlar, firmalara yeni ürünler tanıtarak esneklik sağlamış ve imalat ekonomisi kavramlarında köklü değişiklikler yapılmasına neden olmuştur. Bu tarz yenilikler kaliteye ve işgücünün, malzemenin, makinelerin, ekipmanların ve diğer kaynakların verimli kullanımına katkıda bulunmuştur.

Mesut Odabaşı, ulusal ve uluslararası verimlilik kuruluşlarıyla ilgili olarak aşağıdaki bulgularını paylaşmış[3]:

“İnsanların, ... bütün tarihleri boyunca verimliliği artırma kaygısı taşıdıklarını, bu yönde çaba harcadıklarını söylemek mümkündür... Ancak, birkaç yüzyıl öncesine kadar, çabalarının “verimliliği artırma” olduğunu bilmeden, yaptıkları işin adını koymadan...

İnsanların verimliliği artırma uğraşılarına girmeleri kadar kuruluş ya da işletmelerde aynı uğraşın daha sistemli, daha düzenli biçimde ele alınmasının geçmişi de oldukça eski tarihlere dayanır. Günümüzde de küçüklü büyüklü işletmelerin kendi verimliliklerini artırmaya yönelik etkinlikleri daha etkili yol ve yöntemlerle sürüp gitmektedir.

Buna karşılık, verimliliği artırma çabalarının tek tek kuruluş ve işletmeler düzeyinde değil de bütün ülke çapında, ulusal ekonomi düzeyinde ele alınmasına yönelik örgütlenmelerin geçmişi çok daha kısadır. Bugünkü anlamıyla ilk ulusal verimlilik merkezinin kuruluşu, Birinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllara rastlıyor. Almanya’da 1921’de kurulan bu ilk merkez Alman Ekonomisini Rasyonalleştirme Kurumu (Almanca adının kısaltmasıyla RKW) adını taşıyor ve bugün de aynı adla çalışmalarını sürdürüyor.

Verimlilik kuruluşlarının ulusal düzeyde örgütlenişinin yaygınlaşması ise İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı büyük ekonomik yıkımın hemen sonrasında başlıyor. İlkin, daha savaş bitmeden, ABD’nin Philedelphia kentinde yapılan bir ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) toplantısında verimliliği artırma çabalarının ulusal ekonomi ölçeğinde eşgüdümlendirilmesi amacıyla yeni kuruluşların oluşturulması öneriliyor. Daha sonra, yeniden oluşturulan Birleşmiş Milletler Çerçevesinde uluslararası ekonomik işbirliğine yönelik girişimler ve örgütlenmeler ortaya çıkıyor. Bu tür forumlarda verimlilik sık sık kullanılan bir kavram, verimliliği artırmak da birçok projenin başlıca hedeflerinden biri durumuna geliyor. O arada, savaşın galiplerinden ABD, kendi yanında ya da başka bir deyişle kendi nüfuz alanı içinde yer alan Avrupa devletlerine ekonomik yardım yapmaya yöneliyor. Bu konuyla ilgili olarak 16 Nisan 1948 tarihinde bir ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanıyor. ABD Dışişleri Bakanı General Marshall’ın Harward Üniversitesi’nde verdiği bir demeçle açıklanan “Marshall Yardım Planı”nda öne sürülen koşullar arasında bu yardımın “verimli” kullanımı da var.

Sözünü ettiğim Ekonomik İşbirliği Anlaşması kapsamındaki devletler arasında Türkiye de bulunuyor ve bu durum bizim ülkemizde verimlilik çalışmalarının ulusal düzeyde örgütlendirilmesinde başlatıcı ya da harekete geçirici rol oynuyor.

İkinci büyük savaşın bitimini izleyen yıllarda, verimliliği artırma çabalarının ulusal düzeyde eşgüdümlenip özendirilmesini amaçlayan kuruluşlar, “verimlilik” sözcüğünü adında taşıyarak ya da başka adlar altında ama benzer amaçlarla, önce Avrupa’da ortaya çıkmaya başlıyor. Daha sonra, 1950’lerin ortalarında Japonya ve Hindistan’da başlayan bu dalga, 1960’larda öteki uzak Asya ülkelerine doğru yayılıyor. ILO kaynaklarına göre, 1990’lara gelindiğinde, dünyanın her yerinde başarı dereceleri farklı da olsa verimlilik sorunlarının çözümüne yardımcı olmaya çalışan verimlilik ve yönetim geliştirme merkezlerinin sayısı 150 (ILO 1999’a göre ise 100) dolayına ulaşmış durumda. Bu kuruluşların bir bölümü ulusal, bir bölümü ise bölgesel düzeyde etkinlik gösteriyor. Doğrudan hükümetlere bağlı kamu kuruluşları biçiminde örgütlenenler bulunmakla birlikte, verimlilik merkezlerinin çoğu, hükümetlerle ilişkisi bağımlılık niteliği taşımayan, üçlü (işçi-işveren-hükümet) ya da ikili (işçi-işveren, üniversite-işveren) yapı içinde örgütlenmiş durumda.

Öte yandan, pek çok ülkede ulusal verimlilik merkezleri kurulurken, verimliliğin artırılması konusunda uluslararası işbirliğinin ve buna yönelik örgütlenmelerin de geliştiği görülüyor. Buna yol açan etkenleri sıralamak gerekirse,

-          Ülkeler arasında ekonomik ve teknik işbirliğinin artmasına bağlı olarak ortak yaklaşım gereğinin doğmasını,

-          Farklı firmalar, sektörler ve ülkeler arasında karşılaştırmalar yapma ihtiyacının artması sonucunda istatistiklerin uyumlaştırılması zorunluluğunun ortaya çıkmasını,

-          Değişik bölge ve ülkelerde oluşmuş bilgi ve deneyim birikimini paylaşma kaygısının belirginlik kazanmasını,

-          Kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkeler arasındaki açığın büyümesini,

-          Birleşmiş Milletler ve Çevresindeki uzmanlaşmış kuruluşlarca geri kalmış yörelere yapılan yardımın etkili bir aracı olarak verimliliği artırmanın öneminin anlaşılmasını saymak mümkün.

Yine ILO kaynaklarına göre, bugün dünyada doğrudan ya da dolaylı olarak verimlilik sorunlarıyla ilgilenen 50’yi aşkın uluslararası ve 40’tan çok da bölgesel örgüt var. Bunlar beş kümede toplanabiliyor:

-          Birincisi, verimlilik artışı konusunu farklı boyutlarda ele alan ve “Birleşmiş Milletler Ailesi” diye adlandırılabilecek ILO, UNDP (BM Kalkınma Programı), UNIDO (BM Uluslarası Kalkınma Örgütü), UNESCO (BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) gibi kuruluşlar.

-          İkincisi, Avrupa ya da Latin Amerika’nın hükümetler arası bölgesel ekonomik örgütleri (OECD, vb.)

-          Üçüncüsü, WCPS (Dünya Verimlilik Bilimi Konfederasyonu), WAPS (Dünya Verimlilik Bilimi Akademisi), APO (Asya Verimlilik Örgütü), EANPC (Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği) ve Latin Amerika ülkelerinin buna karşılık olmak üzere oluşturulmuş MECOPOR diye adlandırılan birliği gibi “verimlilik” adını taşıyan ve doğrudan doğruya verimlilikle ilgili bilgi ve deneyim alış-verişini amaçlayan örgütler.

-          Dördüncüsü, yönetim geliştirme, mühendislik, iş etüdü, vb. konularla ilgilenen uluslararası ve bölgesel birlikler.

-          Beşincisi, ekonomik ve toplumsal kalkınma ile olduğu kadar verimliliğin artırılması ile ilgili ulusal ve bölgesel projeleri de finanse eden uluslararası ya da bölgesel kalkınma bankaları ve fonları.”

Ulusal verimlilik merkezlerinin ve uluslararası bölgesel birliklerin kuruluşu ILO’nun ifadesiyle aşağıdaki şekilde olmuştur[4] :

“Verimlilik kavramının uzun bir süredir biliniyor olmasına karşın, verimlilik kuruluşlarının (enstitülerinin) ülke çapında verimlilik hareketini yaygınlaştırmak amacıyla kurulmaları yalnızca yaklaşık 50 yıl öncesine dayanır. ABD, modern verimlilik hareketini, İkinci Dünya Savaşı sırasında kaynakların etken (efficient) bir şekilde dağıtılması yoluyla Birleşik Devletler sanayiinin performansının artırılması için çalışmaları başlatmak amacıyla “Savaş Üretim Kurulu (War Production Board)”nu kurarak ilk başlatan ülkeydi. Bu oluşum daha sonra Marshall Planı ile Avrupa Ekonomilerinin yeniden yapılandırılmasında liderlik rolünü üstlendi. Birleşik Devletler kaynaklarını, teknolojisini, yönetim sistemlerini ve uygulamaya ilişkin (pratik) yöntemlerini, Amerikalı uzmanların danışmanlığında etüt tur planları (study tour programmes) hazırlayarak, İngiltere’den başlamak üzere diğer ülkelerle paylaştı ve daha sonra finansal ve teknik desteğini (assistance) Asya’ya kadar genişletti. Bu inisiyatif (başlangıç hareketi) ve ilk fon, dünya çapında bir verimlilik hareketini tetikledi. Etkenliğe (efficiency) dayalı Amerikan verimlilik yaklaşımı daha sonra Avrupa’nın; çalışanların, işverenlerin ve hükümetlerin çabalarını birleştirerek, yaşam kalitesini artıran yeni bir sosyal düzen yaratma yaklaşımıyla sentezlendi. Avrupalıların yaşam kalitesini geliştirecek yeni bir sosyal düzenin yaratılması fikrini Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization) güçlü bir şekilde destekledi ve Avrupa’nın toplum kesimlerinin aktif katılımını öngören yaklaşımına hayat verdi. 1950’li yıllardan beri, verimlilik organizasyonlarının bu üç tarafın da yer aldığı yapısı, ILO tarafından desteklenmekte ve uluslararası platformda kabul görmüş durumdadır. Bu yıllarda, ulusal verimlilik hareketlerinin geliştirilmesinde katalizör görevi üstlenen yeni organizasyonlar tüm Avrupa’da yayıldı.

1950’li yıllarda kurulan verimlilik örgütleri, verimlilik ekiplerinin bir araya getirilmesinden ve programlarının koordinasyonundan sorumluydu. Marshall Yardımı’nı alan tüm milletlerden, bu tür bir merkez kurmaları beklenmişti.

Kapitalizmin insancıl yönünü sağlamlaştırmak ve çalışanlarla işverenlerin işbirliğini geliştirmek için bu merkezlerin organizasyon yapısında hem çalışanlardan hem de ticaret odalarından (trade unions) temsilciler yer almaktaydı.

Bu örgütlerin temel amaçları, ekonomik gelişimi ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesini sağlamak amacıyla ülke çapında bir verimlilik hareketi geliştirmekti. Bu hareket, işletme seviyesinde verimlilik programlarının geliştirilmesi ve uygulanmasını aşan bir yaklaşımla, pekçok özel araştırma, eğitim ve danışmanlık organizasyonu tarafından desteklenmekteydi. Amaç, ana ortakların –işkolu/endüstri, işgücü ve kamu yönetimi- kamusal bilincin geliştirilmesi kampanyaları, konferansları, sempozyumları, işbirlikçi saha (workplace) programları ve verimlilik kültürünü geliştirici diğer araçlarla ulusal verimlilik hareketi başlatarak dahil edilmesiydi.

Bu yeni oluşuma sahip olan İngiliz (Britanya) Verimlilik Konseyi, 1948’de İngiliz endüstrilerin, Birleşik Devletler’deki yönetim konusundaki teknik bilgi birikimini (know-how) öğrenmesine yardım etmek için kurulmuştu. 1948 ve 1952 yılları arasında, İngiliz iş adamlarından ve sendika liderlerinden oluşan 66000 kişilik bir heyet İngiliz Verimlilik Konseyi’nin himayesinde Birleşik Devletler’i ziyaret ettiler. Muamelatın (information: haberdar olma durumu) geniş kitlelere yayılmasını ve yeni bilgilerin (new knowledge: bilgelik derecesindeki bilgi) paylaşılmasını sağlamak için etüt turlarını içeren raporlarının 500000 adetlik basımını gerçekleştirdiler. Verimlilik programlarıyla desteklenen Birleşik Krallık ekonomisinde gözlenen çarpıcı düzelme (iyileşme) sonucu, Batı Avrupa’daki verimlilik merkezlerinin kuruluşuna hız verilmiştir.

Bu merkezleri bir merkezden eşgüdümleyen Avrupa Verimlilik Ajansı (Agency), teknolojik yenilik ve daha iyi bir yaşam kalitesi için insan saygınlığının ve yaratıcılığının geliştirilmesi hedeflerine yönelik uygulamaları takip etmek amacıyla, 1953’te Paris’te kuruldu. Organizasyonun temel misyonu, bilgi ve deneyimlerin paylaşılması yolu ile çeşitli ulusal verimlilik merkezlerinin eşgüdümünü sağlayarak ulusal ekonomilerin yeniden yapılandırılmasına (restructuring) yardımcı olmaktı. Ulusal verimlilik organizasyonları, yavaş yavaş etüt turları (study tours) ve ağ kurma (networking) yoluyla kendi deneyimlerini artırdılar ve firmaları verimliliğin geliştirilmesi konularında profesyonel tavsiyeler (advice), malumat (information) ve danışmanlık (consultancy) vererek desteklediler. Verimliliğin bütünsel yapısı (integrative nature) (verimliliğe katkıda bulunan tüm alanlarda ve fonksiyonlardaki gelişimler) nedeniyle bazı ulusal verimlilik organizasyonları, (örneğin bugün hala Avrupa’dakilerin en büyüğü olan Yunanistan’daki ulusal verimlilik merkezi ve İsrail’deki ulusal verimlilik merkezi) fonksiyonel enstitülerin ve hizmetlerin holdingleri (conglomerates) gibi olmuşlardır. Bu organizasyonlar, verimlilikle ilgili istatistiksel çalışmaları yönetmiş (conducted), şirketlere eğitim ve danışmanlık desteği sağlamış, ulusal ve sektörel konferanslar ve seminerler düzenlemiş ve verimlilikle ilgili konularda diğer ilgili enstitülerle uluslararası işbirliğini geliştirmişlerdir.

Ulusal verimlilik organizasyonlarının bir başka önemli işlevi de, verimlilik danışmanlığı veya danışmanların eğitimi konularıyla ilgilenen diğer uzman organizasyonları (specialized organizations) kurmak ve geliştirmekti. Alman RKW verimlilik merkezi, pekçok uzmanlaşmış organizasyonu kendi danışmanlığını yapabilecek düzeye gelene kadar eğitti. O zamanlar, özelllikle Kuzey Avrupa ülkelerinde, 1920’lerin “bilimsel yönetim” ve “rasyonalleştirme” yaklaşımları yaygınlaşmaya devam etmekteydi. 1960’ların başlarında, ticaret odaları verimliliğin geliştirilen bu yaklaşımlarla ve bu yaklaşımın yeni yeni ortaya çıkan “ekonomik demokrasi” kavramıyla desteklenmesinden huzursuz olmaya başlamışlardı.

Bu ilk ulusal organizasyonlar, yaklaşık 25000 verimlilik ekibi üyesini yetiştirmeyi başardılar. Önemli olan nokta şu ki, bu ekip üyelerinden, ülkelerine döndüklerinde bulgularını (findings) ve tavsiyelerini (recomendations) geniş kitlelere ulaştırarak bir danışman rolünü üstlenmeleri bekleniyordu. Hemen hemen her işletme, bu durumdan bir şekilde etkilenmişti.

Etüt misyonlarını (study missions) organize eden çeşitli merkezîlik derecesindeki yapılar (bodies) olan ulusal verimlilik merkezleri, ülkeden ülkeye farklılık gösteren yeni roller üstlendiler. Daha büyük ülkelerde ilk hareket bölgeselleşme yolundaydı. O sıralarda, Almanya’nın RKW’si, bölgelerde merkez binaya nazaran daha fazla eleman istihdam ediyordu. Birleşik Krallık’ta, yerel verimlilik dernekleri (assosciations) ana bölgelerde kurulmuştu ve hatta Belçika gibi küçük bir ülkede bile bölgesel ve sektörel merkezler oluşturulmuştu.

1959’da, Avrupa Verimlilik Ajansı (Agency) verimliliğin bir yaşam felsefesi (state of mind) olduğunu açıkladı. Roma’da, üzerinde uzlaşılan “verimlilik, mevcut durumun sürekli gelişimini sağlayan bir tutumdur” düşüncesi birçokları tarafından, “bugün, dünden daha iyisi yapılabilir ve yarın, bugünden daha iyi olacaktır” şeklinde bir kanaata dönüşmüştür. Buna ek olarak, ekonomik faaliyetlerin (activities) sürekli değişen şartlarla uyumlu hale getirilmesi (adapting) ve yeni teorilerle yöntemlerin (methods) uygulanması için sürekli çaba göstermek gerekmektedir. Bu inanç, insanlığın gelişiminde sağlam bir yer edinmiştir.[5] Bu bakış açısı olumlu karşılanmıştı ve daha sonraları kurulan pek çok verimlilik organizasyonunun temel felsefesi haline gelmişti.

1960’lı yılların başında, verimlilik hareketindeki en önemli eğilim (trend) “rasyonalizasyon”un sınırlarının (limitation) ve bu sınırların beceriler (skills), bilgi (knowledge) ve tutumlar (attitudes) gibi öğelere (elements) dayanma ihtiyacının farkına varılmasıydı. Verimliliğin, farklı faaliyet alanları için yapılan yatırımları ve çabaları optimize edebilecek[6] düzeydeki bütünleştirici ve “yatay” yapısı (nature) sonunda anlaşılmıştı.

Örneğin, Alman RKW kuruluşları çalışanların ekonomik amaçları, işçilerin teknolojik eğitimleri, yönetsel gelişimler ve “işletmenin sosyal yanı” arasındaki “dengeli” pozisyonlarını devam ettirdiler. 1980’lere gelindiğinde, merkez RKW’ye bağlı bölgesel verimlilik oluşumları yalnızca biçimseldiler (formal). Bugün, gelirlerinin hemen hemen tamamı, verilen verimlilik hizmetlerinden, bölgesel devlet  programları aracılığıyla rekabete girdiği diğer destek organizasyonlarından ve bağımsız danışmanlardan gelmektedir[7].

Avrupa verimlilik programlarının ve Birleşik Devletler’den gelen finansal ve teknik yardımın başarısı, 1955’te Japonya’da benzer bir hareketin başlamasına yol açtı. Asya’da, verimlilik hareketinin önderliğini Japon Verimlilik Merkezi üstlenmişti. Daha sonra, çalışanlar ve yönetim, bir ulusal verimlilik hareketinin aşağıdaki temel prensiplere sahip olması gerektiği konusunda birleştiler:

-          Verimliliğin geliştirilmesi, istihdamı eninde sonunda artıracaktır.

-          Çalışanlar ve yönetim, verimliliğin geliştirilmesi için işbirliği içinde olmalıdır.

-          Artan verimlilikten kaynaklanan kazançlar, çalışanlar (işgücü), yönetim ve geniş toplum kitleleri (society at large) tarafından paylaşılmalıdır.

Bu prensipler, Avrupalı ticaret odalarının 1970’li yıllarda bile verimlilik gelişiminin işi ortadan kaldırdığını (job killer) (istihdamı azalttığını) kabul eden tutumlarıyla ters düşüyordu. Avrupalıların bu tutumu, “iş”i beyin gücünden ziyade fiziksel gücün kullanılması anlamında gören 1930’lu ve 1950’li yıllardaki yaklaşımlarına sadık kalmalarından kaynaklanıyordu. Bu yaklaşımda “uzman” görüşü hakimdi. Şöyle ki; endüstri mühendisleri, belli bir işin yapılışında “en iyi yol”u bilen; zaman ve hareket etütlerini, işçilere işlerini nasıl en iyi şekilde yapacaklarını anlatan bir yöntem olarak gören ve motivasyonun daha iyi performans elde etmeye teşvik amacıyla kullanılması yerine “çalışanlara şirin görünmek” amacıyla kullanılması gerektiğine inanan uzman rolünü üstlenmişlerdi[8].

1950’lerde ve 1960’larda Japonya verimliliğindeki hızlı artışın ve Avrupa ekonomilerindeki düzelmenin gözlenmesi, Asya’daki birkaç ülkenin verimlilik merkezlerinin kurulmasına yol açtı. 1961 yılında Japonya, Tayvan, Kore, Nepal, Pakistan, Filipinler ve Tayland, verimlilikle ilgili bölgesel bilgi akışını (regional flow of information) kolaylaştıracak devletlerarası bir enstitü olarak Asya Verimlilik Organizasyonu’nu (APO) kurmaya karar verdiler. Bu organizasyonun hedefi (goal), karşılıklı işbirliği yoluyla Asya ekonomisinin geliştirilmesinde apolitik katalizör rolünü üstlenmekti.

APO’nun kurulması ve Asya’daki politik liderlerin inisiyatifi, bölgede devletten önemli ölçüde fon alan verimlilik merkezlerinin katalist rolünü üstlendiği ulusal verimlilik hareketlerinin yaygınlaştırılmasını başlatan unsurlar oldu. APO’nun üye sayısı, Asya’daki 18 ülkeyi kapsayacak kadar genişledi. Bu hareket, 1970’lerde, 80’lerde ve 90’larda, Doğu ve Güney-doğu Aysa ülkelerinin verimliliklerinde ve ekonomik büyümelerinde iyileşmelerin ivme kazanmasına yardımcı oldu.

1960’lı yılların sonunda meydana gelen ekonomik durgunluk (economic slowdown), monotonluğa karşı çıkan bir devrimin sonucuydu. 1970’lerin bu konudaki çözümü, çalışanlara karar verme süreçlerinde daha fazla güç vermekti. Verimlilik unutulmuştu ve dikkatler “kontrol” ve şirketin güç yapısına katılım üzerinde yoğunlaşmıştı. Tony Hubert’in deyimiyle o yıllar “kanun, kural ve düzenleme yıllarıydı, verimlilik sorunlarını çözmek için değil, fakat Avrupa’da yeni bir güç dağılımı oluşturmak için”di[9].

1980’li yıllarda verimlilik konusuna ilginin ve çalışma yerinin organizasyonuna verilen önemin yeniden artması, temel olarak Japonlar tarafından sağlanmıştır. Kalite kontrol ve verimlilik artırma grupları yardımıyla Japon yöneticileri çalışanlarının beyin gücünden ve deneyimlerinden yararlanmaya başladılar. Bu yaklaşım, 1990’lı yılların başında Toplam Kalite Yönetimi adı altında hızla süslendi.

Verimlilik merkezleri, Kanada ve Birleşik Devletler’de de çeşitli danışmanlık firmaları ve diğer iş hizmeti organizasyonlarıyla (business service organizations) paralel olarak iş dünyasının modern yönetim teknikleri ve verimlilik teknikleri ve yaklaşımları konularına daha kolay erişebilmesini sağlayabilmek amacıyla kurulmuşlardı. Birleşik Devletler, Japonya’dan gelen rekabeti hissettiğinde kendi verimlilik sorunlarını keşfetmişti. 1970’te, Ulusal Verimlilik Komisyonu (National Commission on Productivity) kuruldu ve daha sonra ticaret odasının katılımını cazip hale getirmek amacıyla, adına “Çalışma Kalitesi” ibaresini ekledi. Daha sonra bu ifade “Çalışmanın Kalitesi” ve “Çalışma Yaşamının Kalitesi” olarak değiştirildi. Bu merkez, verimlilik ölçümü, teknoloji transferi ve kötü giden işgücü-yönetim ilişkilerini karşılıklı işbirliğine dönüştürme konularında araştırma ve danışmanlık yapan yerel verimlilik merkezlerinin sponsorluğunu yaptı.

Latin Amerika’da ve Karayip bölgesinde, ulusal ölçekte verimlilik hareketi 1990’lı yıllara kadar önemli bir gelişme kaydetmedi. Bu ülkelerde, çok az birkaç enstitü ulusal verimlilik organizasyonlarının görevini üstlenmişlerdir (Barbados, Şili, Costa Rica, Brezilya). Birkaç yıl önce, Kolombiya’da bir ulusal verimlilik organizasyonunun kurulması konusuna ilgi vardı. Daha 1990’lı yılların sonlarında, bu bölgede verimlilik hareketinin canlandırılmasıyla ilgili faaliyet belirtileri görülmektedir.

Güney Afrika’da, Ulusal Verimlilik Enstitüsü 25 yıldır 170 çalışanıyla birlikte, kamu ve özel kuruluşlara verimlilik danışmanlığı hizmeti veren bölgedeki en aktif organizasyondur.

Asya ülkelerinin başarısı daha sonra Latin Amerika, Afrika ve dünyanın diğer kısımlarındaki hareketi tetiklemiştir. Orta Avrupa ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ndeki totaliter sistemin dağılması, bu ülkeleri merkezi planlamadan kurtarmış ve verimlilik hareketinin yaygınlaşmasını da kolaylaştırmıştır. Verimlilik hareketinin gelişmesi, geçiş döneminde bulunan bu ekonomiler için kritik bir öneme sahip olmaya başlamıştır. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde, merkezi planlama mekanizması pazar ekonomisinin oluşturulmasından daha büyük bir hızla bölünmeye neden oluyordu.[10] İşletmeler arasındaki üretime ve teknolojiye ilişkin bağlar kopmuş, ekonomik büyüme hızla düşmüş ve verimlilik önemli ölçüde azalmıştı. Buna rağmen, bu bölge genelinde verimlilik hala çok düşük düzeylerde seyretmektedir. Dahası, ticaret odaları da verimlilik hareketine katılmak konusunda oldukça şüpheciler.

Bununla birlikte, verimlilik hareketine farklı seviyelerde büyüyen bir ilginin sinyalleri vardır. Bu ülkelerden bazıları verimlilik tanıtımı ve danışmanlık hizmetleri için ulusal enstitü mekanizmaları kurmayı başardılar. Ekonomik reformlar başlamadan önce bile ILO, eski Sovyet Çalışma Bakanı’nın verimlilik hareketini başlatmasına yardımcı olmuş ve danışmanlık hizmetleri vermiştir. Çalışma Bakanı’nın başkanlığını üstlendiği heyet için Japonya, Singapur ve Tayland’a etüt gezisi düzenlenmiştir. Bu çabaların sonucu olarak, Tüm Birlik Verimlilik Merkezi (All Union Productivity Center) ve diğer sekiz verimlilik merkezi eski Sovyet Cumhuriyetleri’nde kurulmuştu, ancak, SSCB’nin dağılmasından sonra bunlardan sadece birkaçı hayatta kalabilmiştir.

Japonya; Macaristan ve Polonya’da  Ulusal Verimlilik Merkezi kurulmasına yardımcı oldu. Ukrayna’da Ulusal Verimlilik Merkezi 1992 yazında kuruldu. Polonya, Macaristan, Rusya ve Ukrayna Ulusal Verimlilik Merkezleri halen, Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği’ne (EANPC) üyedir.

Bu ülkeler henüz rekabetçi özel danışmanlık becerilerini geliştirmediklerinden, geçiş dönemindeki ekonomilerde verimlilik danışmanlığı hizmetleri ve yönetim eğitiminde Ulusal Verimlilik Merkezlerinin rolü büyük derecede önem taşıyabilmektedirler. Halen, dünyanın çeşitli yerlerinde yer alan 100 kadar verimlilik enstitüsü bulunmaktadır.”

Aynı makalede, uluslararası verimlilik örgütlerinden en aktif olanları:

-          Asya Verimlilik Organizasyonu (Asian Productivity Organization (APO))

-          Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği (European Association of National Productivity Centres (EANPC))

-          Pan Afrika Verimlilik Birliği (Pan African Productivity Association(PAPA))

-          Uluslararası Verimlilik Hizmetleri (International Productivity Service(IPS))

-          Dünya Verimlilik Bilimi Konfederasyonu (World Confederation of Productivity Science (WCPS))

olarak sıralanmıştır. Bu örgütlerin faaliyet alanları ve üyelerini içeren bilgi, aşağıdaki gibidir:

“Asya Verimlilik Organizasyonu: Asya’nın 18 ülkesinin üye olduğu bu organizasyonun amacı, verimlilik hareketini desteklemek amacıyla bu ülkeler arasındaki karşılıklı işbirliğini geliştirmektir. Örgütün faaliyetleri yıllık üyelik aidatları ve üye ülkelerin uygulanacak projeler için verdiği teşvikler tarafından desteklenmektedir. Bunun dışında birlikte hareket ettiği ulusal ve uluslararası ajanslar ve enstitülerden de fon ve yardım almaktadır. Temel programlar, araştırma (research), tarama (surveys), konferanslar, sempozyum, etüt toplantıları (study meetings), seminerler, teknik uzmanlık hizmetleri ve eğitim kursları gibi çok uluslu projelerden oluşmaktadır.

Diğer temel programlar ülkeye özel ihtiyaçların karşılandığı, uzmanlardan oluşan bir heyetin liderliğinde eğitim ve danışmanlık, etüt misyonlarının sponsorluğu ve ulusal verimlilik organizasyonları arasındaki ikili işbirliğinin geliştirilmesi gibi faaliyetlerdir.

Bu organizasyon son yıllarda gerçekleştirdiği programlar yoluyla, aşağıdaki konularda çeşitli yaklaşımlar geliştirilmesini sağlamıştır:

-          Kalite yönetimi

-          Bölgelerarası politik yatırımlarda görülen artışın değerlendirilmesi

-          Çevresel koruma için daha temiz üretim kavramlarının ve teknolojilerinin yaygınlaştırılması

-          Uygun bilişim teknolojisinin saptanması

-          Gelişmede kadının rolü

-          Destekleyici endüstrilerin geliştirilmesi

-          Tarımsal çeşitlendirme

-          Tarımsal altyapının geliştirilmesi

APO her yıl yaklaşık 100 kitap, APO Verimlilik Dergileri, Verimlilik Serisi Raporları, Sempozyum ve etüt toplantı raporları, etüt misyon raporları, eğitim el kitapları ve aylık organizasyon içi dergiler yayınlamaktadır.

APO üyesi ülkeler ve temsilci organizasyonlar:

-          Bangladeş Ulusal Verimlilik Organizasyonu

-          Tayvan Çin Verimlilik Merkezi

-          Fiji Ulusal Verimlilik Yönetim Kurulu

-          Hong Kong Verimlilik Konseyi

-          Hindistan Ulusal Verimlilik Konseyi

-          Endonezya Verimlilik Geliştirme, Çalışma Bakanlığı

-          İran Ulusal Verimlilik Organizasyonu

-          Japon Sosyo-ekonomik Gelişim İçin Verimlilik Merkezi

-          Kore Verimlilik Merkezi

-          Malezya Ulusal Verimlilik Şirketi

-          Moğolistan Ulusal Verimlilik ve Gelişme Merkezi

-          Nepal Ulusal Verimlilik ve Ekonomik Gelişme Merkezi

-          Pakistan Endüstriyel Teknik Yardım Merkezi

-          Filipinler Verimlilik ve Gelişme Merkezi, Filipinler Gelişme Akedemisi

-          Singapur Verimlilik ve Standartlar Yönetim Kurulu

-          Sri Lanka İş Yönetimi Ulusal Enstitüsü

-          Tayland Verimlilik Enstitüsü

-          Vietnam Standartlar ve Kalite Direktörlüğü, Bilim, Teknoloji ve Çevre Bakanlığı

Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği: EANPC, Avrupalı ulusal verimlilik merkezleri ile, Avrupa dışındaki birlik üyelerinden oluşmaktadır. Verimlilik organizasyonları arasında karşılıklı bilgi ve deneyim alış verişi sağlamak amacıyla yılda birkaç kez toplantı düzenleyerek, üyeleri arasındaki işbirliğini geliştirir. Programlarını geliştirirken ve uygularken Avrupa Komisyonu ile yakın ilişkiler içinde çalışmaktadır. Çalışmaları üyelik aidatları ve anlaşmalı olduğu hizmet organizasyonlarından gelen aidatlarla desteklenmektedir.

Bu birliğin üyeleri:

-         Belçika İş Koşullarını Araştırma Enstitüsü (Belgium Institut National de Recherche sur les Conditions de Travail)

-         Bulgaristan Verimlilik Birliği

-         Kıbrıs Verimlilik Merkezi

-         Denmark Erhvervsfremme Styrelsen Erhvervsministeriet

-         Finlandiya Verimlilik Merkezi

-         Fransa İş Koşullarını İyileştirme Kurumu (France Agence Nationale pour l'Amelioration des Conditions de Travail)

-         Germany Rationalisierungs-Kuratorium der Deutschen Wirtschaft

-         Greece Ellinikon Kentron Paragogikotitos

-         Macaristan Verimlilik Merkezi

-         İrlanda Verimlilik Merkezi

-         İsrail Verimlilik Enstitüsü

-         Italy Centro per la Produttivita Veneto

-         Luksemburg Verimlilik Artırma Ofisi (Luxembourg Office Luxembourgois pour l'Accroissement de la Productivité)

-         Hollanda NIA TNO Ltd. (Netherlands NIA TNO Ltd.)

-         Norveç Toplumsal Ortakların Bileşik Faaliyet Programı (Norway The Social Partners' Joint Action Programme)

-         Polonya Verimlilik Merkezi Kurumu

-         Tüm Rusya İş Koruma ve Verimlilik Merkezi (All Russia Work Protection and Productivity Center)

-         Güney Afrika Ulusal Verimlilik Enstitüsü (South Africa National Productivity Institute)

-         Ukrayna Ulusal Verimlilik Merkezi (Ukraine National Productivity Centre)

Pan Afrika Verimlilik Birliği: PAPA, Afrika’nın ivme kazanan ekonomik büyümesi ve sosyal gelişmesi ile ilgili stratejiler, teknikler ve uygulamalarla ilgili düşünceleri ve deneyimleri paylaşmak ve geliştirmek için bir tartışma ortamı sağlamak amacıyla 1992 Kasımında Malezya’daki 7. Verimlilik Kongresine katılan altı Afrika ülkesinin yaptığı deklarasyonu takiben üye ülkeler tarafından kuruldu. Bu kuruluş, toplantılar, seminerler ve atölye çalışmalarına sponsorluk yapmakta ve araştırma çalışmalarını takip etmekte; bir karşılıklı aydınlanma mekânı (clearing house) gibi hizmet vermekte ve yardımlaşmaya dayalı araştırma ve danışmanlık hizmetleri geliştirmektedir.

Üyeleri:

-         Botswana Ulusal Verimlilik Merkezi (Botswana National Productivity Centre)

-         Gana Yönetim ve Kamu İdaresi Enstitüsü (Ghana Institute of Management and Public Administration)

-         Morityus İhracat Süreci Bölgelerini Geliştirme Yetkilisi ve Morityus İşçi Federasyonu (Mauritius Export Processing Zones Development Authority & Mauritius Employers' Federation)

-         Mozambik İş ve Yönetici Kadınlar Birliği (Mozambique Mozambique Business and Executive Women's Association)

-         Namibya Kaynak ve Ulaşım Merkezi (Namibia Centre for Resource and Transformation)

-         Güney Afrika Ulusal Verimlilik Enstitüsü (South Africa National Productivity Institute)

-      Zimbabwe Kamu İdaresi ve Yönetimi Enstitüsü (Zimbabwe Institute of Public Administration and Management)

Uluslararası Verimlilik Hizmetleri: IPS, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’daki verimlilik organizasyonlarını eşgüdümleyen, kar amacı gütmeyen uluslararası bir oluşumdur. Karşılıklı işbirliği ve ortak programlar düzenlemek amacıyla üyeler tarafından kurulmuştur. Hedefi, verimlilik, kalite ve rekabet edebilirlik hakkında küresel bilgi akışını sağlamaktır. Devam eden seriler halinde Uluslararası Verimlilik Sempozyumu, iki taraflı konferanslar ve etüt misyonlarına (study missions) sponsorluk yapmakta ve karşılıklı bilgilenme mekânı görevi görmektedir.

Üyeleri:

-         Avustralya Kalite Konseyi (Australian Quality Council)

-         Kanada İş Pazarı ve Verimlilik Merkezi (Canadian Labour Market and Productivity Centre)

-         Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği (EANPC)

-         Japon Sosyo-Ekonomik Gelişme İçin Verimlilik Merkezi (Japan Productivity Center for Socio-Economic Development)

-         Birleşik Devletler Çalışma Bakanlığı (U.S. Department of Labor)

Dünya Verimlilik Bilimi Konfederasyonu: WCPS, amacı bütün sektörlerde verimliliğin, her alanda çalışma yaşamının kalitesinin gelişmesini ve tüm dünyanın ihtiyacı olan yaşama standardının yükselmesini sağlamak olan farklı ülkelerdeki toplulukların oluşturduğu birliktir. WCPS, dünyanın çeşitli yerlerinde verimlilik artırma çabalarına katılmış oluşumların, aralarında daha yakın bir işbirliğine ihtiyaç duymaları sonucu ortaya çıkmıştır. Birkaç yasal kurala ve sorumluluğa sahip olan küresel bir birlik olarak tasarlanmıştı. Yönetim yapısı ve şirket biçimi basittir. Fonlarını, bağışlar, üyelerin desteği ve konfederasyon faaliyetlerinden elde etmektedir.

Konfederasyonun ilk konsey toplantısı 1969’da Londra’da yapılmış ve İlk Dünya Verimlilik Kongresi Aralık 1974’te, Hindistan’ın Bombay kentinde düzenlenmiştir. Konfederasyonun hedefleri arasında, üyeleri için bir Verimlilik Bilgi Bankası kurmak, Dünya Verimlilik Ödülü düzenlemek ve verimlilik literatürüne eğitsel amaçlı yayınlar kazandırmak, vb. vardır. WCPS’nin diğer hedef ve amaçları 4. Dünya Verimlilik Kongresi’nin sonuçlarına dayanan Toplam Verimlilik Oslo Doktrini’nde özetlenmiştir.

WCPS’nin hayati olarak gördüğü ve en çok önem verdiği konu, üyeler arasındaki etkileşimin  daha iyi olmasını sağlamak için mümkün olan her şekilde yardımcı olmaktır. WCPS bu yüzden Verimlilik Bilimi ve Gayretiyle (Productivity Science and Endeavour) ilgili her alanda uygun faaliyetlere önderlik etmeye ve bu çabaları desteklemeye devam etmeyi planlamaktadır.

WCPS, ilgili ülkelerdeki itici gücü temsil eden Ulusal Bölge Temsilciliklerinden (National Chapters) ve 60’tan fazla ülkenin bireysel üyelerinden oluşmaktadır. WCPS’nin, verimlilik bilimine katkısı uluslararası alanda kabul görmüş bilim adamları arasından seçilmiş en fazla 500 akademisyenden oluşan Dünya Verimlilik Bilimleri Akademisi (WAPS) organizasyonu da vardır.

Verimlilik konusundaki fikirlerin paylaşımını geliştirmek için, iki yılda bir Dünya Verimlilik Kongresi ve düzenli aralıklarla her bir ülkede çeşitli faaliyetler düzenlenmektedir. Örneğin, WCPS/WAPS, Afrika kıtasının verimlilik gelişiminde her geçen gün önemi artan Pan Afrika Verimlilik Birliği’nin kurulmasına yardım etmiştir.”

Verimlilik bilimi tarihine ışık tutabilecek kayıtlardan bir tanesi, WCPS’nin iki yılda bir düzenlediği Dünya Verimlilik Kongreleridir. Bu düşünceden hareketle, merkezimiz (MPM) kütüphanesinde bulunan tüm kongre kitapları taranarak, dünyada verimlilikle ilgili konulara olan ilginin hangi alanlarda yoğunlaştığı saptanmak istenmiştir. Bu taramaların sonucu, aşağıdaki tablo ile özetlenmeye çalışılmıştır:

 

Tablo 1: WCPS’nin iki yılda bir düzenlediği Dünya Verimlilik Kongresinde Ele Alınan Konular

(MPM Kütüphanesindeki Kongre Kitapları Taranarak Hazırlanmıştır)

Dünya Verimlilik Kongresi No:	Düzenlendiği Yer	Yıl	İçerdiği Konular	Yayınlanan Bildiri Sayısı
5	Jakarta ENDONEZYA	1986 13-16 Nisan	1)      Deniz Ürünleri Sektöründe Verimlilik............................................. 2)      Teknolojik Yenilik Yoluyla Verimliliğin Artırılması...................... 3)      Kamu Sektöründe Verimlilik........................................................... 4)      Kitlesel Haberleşme / İletişim Yoluyla Verimlilik Kampanyası..... 5)      Çalışma Koşullarının Verimliliği ve Kalitesi................................... 6)      Verimlilik Kültürü Oluşturmada Eğitim Faktörü............................. 7)      Vergi Sistemleri, Kârlılık ve Verimlilik.......................................... 8)      Verimlilik Ölçümü ve Performansın Değerlendirilmesi.................. 9)      Verimliliğin Bütünleşik ve Bütünleşik Olmayan Düzeylerde Artırılması........................................................................................ 10)  Verimlilik Kampanyalarının Gelişim Programlarına Etkisi............ 11)   Bir Verimlilik Geliştirme Aracı Olarak Kazanç Paylaşımı............ 12)   İyi Yönetim ve Organizasyon Yoluyla Verimlilik Geliştirme........	7 1 5 3 4 5 3 4   2 3 3 3
			TOPLAM YAYINLANAN BİLDİRİ SAYISI	43
6	Montreal Quebec KANADA	1988 25-28 Eylül	1)      Dünya Klasında Üretim (World Class Manufacturing)................... 2)      Hizmet Sektöründe Teknoloji ve Verimlilik.................................... 3)      Verimliliğin İnsancıl Yanı............................................................... 4)      Verimlilik Kavramları ve Süreçleri................................................. 5)      Yenilik ve Verimlilik....................................................................... 6)      Verimlilik ve Kamu Sektörü............................................................	8 13 17 18 5 7
			TOPLAM YAYINLANAN BİLDİRİ SAYISI	68

 

 

Tablo1: Devamı

Dünya Verimlilik Kongresi No:	Düzenlendiği Yer	Yıl	İçerdiği Konular	Yayınlanan Bildiri Sayısı
7	Kuala Lumpur MALEZYA	1990 19-22 Kasım	1)      Sosyo-Kültürel ve Manevi Miraslar ve Verimliliğe Etkisi.............. 2)      Tarım Verimliliğinde Atılım............................................................ 3)      Verimlilik Ölçümü ve Kazanç Paylaşımı......................................... 4)      Hizmet Endüstrisinde Mükemmelliğe Doğru................................... 5)      Küresel Rekabete Doğru................................................................... 6)      TKY- Yaşam Kalitesi İçin Bir Şirket Kültürü.................................. 7)      Bilgi Teknolojisi............................................................................... 8)      İşgücü Yönetimi İlişkileri................................................................. 9)      Eğitimde, Yeniden Yapılandırmada ve Atılımda Yenilik................ 10)  Genel Konular...................................................................................	7 4 8 5 5 8 - - 4 17
			TOPLAM YAYINLANAN BİLDİRİ SAYISI	58
8	Stockholm İSVEÇ	1993 (23-27 Mayıs)	1)      Küresel Entegrasyon ve Verimlilik.................................................. -         Sürdürülebilir Kalkınma......................................................... -         Küresel Sistem Gelişimi......................................................... -         Teknoloji Transferi................................................................. -         Tarımda Teknik ve Ekonomik Değişim................................. 2)      Verimlilik ve Kalite İlişkisi.............................................................. -         Verimlilik ve Kalite İlişkisi I ve II......................................... -         Sistem Mühendisliği.............................................................. -         Toplam Kalite Yönetimi........................................................ -         Kıyaslama (Benchmarking)................................................... -         Kalite Ölçüm Sistemleri......................................................... -         Çalışma Kültürünün Kalitesi..................................................	10    2    2    3    3 21    6    2    2    3    4    4

 

Tablo1: Devamı

Dünya Verimlilik Kongresi No:	Düzenlendiği Yer	Yıl	İçerdiği Konular	Yayınlanan Bildiri Sayısı
8 (Devamı)	Stockholm İSVEÇ	1993 (23-27 Mayıs)	3)      Verimlilik ve Pazar Ekonomisi......................................................... -         Ulusal Araştırma Politikası: Verimliliğe Nasıl Yardımcı Olabilir?.................................................................................. -         Ekonomik Büyümenin Sağlanmasında Endüstriyel Politikaların Rolü................................................................... -         Özelleştirme ve Pazarların Deregülasyonu............................ -         OECD Ülkelerinde Verimlilik............................................... -         Kurumlar: Pazar Ekonomisinin Temeli................................. 4)      Teknoloji Yönetimi........................................................................... -         İmalat I................................................................................... -         Teknoloji Yönetimi................................................................ -         Pazarlama Yönetimi ve Yeni Teknoloji................................. -         Gelişim Projelerinin Yönetimi............................................... -         Uygunluk Mühendisliği (Concurrent Engineering)............... -         Yüksek Performans Sistemleri............................................... 5)      Sermaye, İnsan Kaynakları, Bilgi ve Bilişim Verimliliği................. -         Yalın Üretim.......................................................................... -         Verimlilik Ölçümü................................................................. -         Çeşitli Teknolojilerde Rasyonalizasyon Stratejileri............... -         Bütünleşik Girdi-Çıktı Analizi............................................... -         Örgütsel Performans............................................................... -         Zamana Dayalı Rekabet......................................................... -         Sermaye ve Verimlilik........................................................... -         Toplam Faktör Verimliliğinde Teknik Unsur........................ -         İnsan Kaynakları Yönetimi....................................................	11      2      3    2    3    1 20    3    3    3    3    4    4 41    4    3    3    2    4    2    3    2    3

Tablo 1: Devamı

Dünya Verimlilik Kongresi No:	Düzenlendiği Yer	Yıl	İçerdiği Konular	Yayınlanan Bildiri Sayısı
8 (Devamı)	Stockholm İSVEÇ	1993 (23-27 Mayıs)	-         Farklı Yönleriyle (Context) Verimlilik.................................. -         Düzgün İmalat (Smooth Manufacturing)............................... -         Dışarıdan Odaklı Stratejiler.................................................... -         Yönetsel Yaklaşımlar............................................................. -         Yönetim Yöntemleri............................................................... 6)      Kamu ve Özel Hizmet Sektörleri ile Eğitim Sisteminde Verimlilik -         Kamu Sektöründe Verimlilik................................................. -         Rekabet ve Verimlilik............................................................ -         Yüksek Öğrenimde Verimlilik............................................... -         Bankacılıkta Verimlilik.......................................................... -         Sağlık Hizmetlerinde Verimlilik............................................ -         Hizmet Geliştirme.................................................................. -         Başarılı Okullar......................................................................	2    4    3    3    3 19    3    4    2    3    3    2    2
			TOPLAM YAYINLANAN BİLDİRİ SAYISI	122
9	İstanbul TÜRKİYE	1995 4-7 Haziran	1)      Teknoloji a)      Teknoloji ve Endüstriyel Yapı...................................... b)      Teknoloji ve Endüstriler Arası İlişkiler......................... c)      Teknoloji-Yenilik.......................................................... 2)      Rekabet Edebilirlik........................................................................... 3)      Verimlilik, İstihdam ve Ücretler....................................................... 4)      Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Verimlilik............................... 5)      Hizmette Verimlilik..........................................................................	8    3    2    3 8 2 3 3

 

Tablo1: Devamı

Dünya Verimlilik Kongresi No:	Düzenlendiği Yer	Yıl	İçerdiği Konular	Yayınlanan Bildiri Sayısı
9 (Devamı)	İstanbul TÜRKİYE (Devamı)	1995 (4-7 Haziran)	6)      Organizasyonel Kültür...................................................................... 7)      Yapısal Yenilikler............................................................................. 8)      Liderlik.............................................................................................. 9)      Yönetim Bilişim Sistemlerinin Organizasyonel Performansa Etkisi 10)   Performans Ölçümü ve İnsan Verimliliği........................................ 11)   Motivasyona İlişkin Yaklaşımlar..................................................... 12)  Kalite Yönetimi................................................................................. a)      Kalite Yönetiminin İnsan Yönü..................................... b)      Kalite Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar.......................... c)      Bazı Kalite Yönetimi Uygulamaları.............................. 13)   İnsan Yaratıcılığının Yönetimi........................................................ 14)   Yenilik Yönetimi............................................................................. 15)   Değişimin Yönetimi......................................................................... 16)  Kişisel Etik (Bireysel Ahlak)............................................................ 17)   Eğitim Enstitüleri ve Verimlilik...................................................... 18)   Verimlilik Bilincinin Yaratılması.................................................... a)      Uluslararası Örnek Olaylar............................................ b)      Ulusal ve Bölgesel Örnek Olaylar................................. c)      Organizasyonel (Örgütsel) Örnek Olaylar..................... 19)   Doğal Çevre ve İnsan Verimliliği.................................................... 20)   Bilişim Teknolojisi ve İnsan Verimliliği......................................... 21)   Yaşam Kalitesi ve Sosyo-Kültürel Faaliyetler ve Verimlilik.......... 22)   Diğer Konular.................................................................................. 23)  Sunumu Yapılmayan Ancak Kongre Kitabına Dahil Edilen Bildiriler............................................................................................	4 4 3 4 6 4 14    3    7    4 4 4 3 2 3 10    2    3    5 1 5 2 2   22
			TOPLAM YAYINLANAN BİLDİRİ SAYISI	121

 

WCPS’nin internet sayfasından, bugüne kadar düzenlediği kongrelerin listesi ve ana temaları bulunmuş ve aşağıda gösterilmiştir:

1)      1974 Bombay, HİNDİSTAN: İnsan Türünün Gelişimi İçin Verimlilik Bilimi (The Science of Productivity for Progress of Mankind)

2)      1977 Sidney, AVUSTRALYA: Verimlilik Biliminin Geleceği (The Future of Productivity Science)

3)      1981 Detroit, ABD: Verimlilik Misyonlarının Rolü ve Karşılaştığı Güçlükler (Role and Challenges in the Productivity Missions)

4)      1984 Oslo, NORVEÇ: Verimliliğin Yeni Dünyası (The New World of Productivity)

5)      1986 Jakarta, ENDONEZYA: Ulusal Gelişimde ve Dünyanın Gelişmesinde İtici Güç Olarak Verimlilik (Productivity as the Driving Force in National and World Development)

6)      1988 Montreal, KANADA: Deneyimlerden Öğrenilenler (Learning from Experience)

7)      1990 Kuala Lumpur MALEZYA: Sürekli Değişimin Yaratılması (Creating Lasting Change)

8)      1993 Stokholm, İSVEÇ: Pazar Ekonomisi, Büyüme Stratejisi (The Market Economy; Strategy for Growth)

9)      1995 İstanbul, TÜRKİYE: Yeni Yüzyılın Yeni Vizyonları ve Stratejileri: İnsan, Teknoloji ve Verimlilik (New Visions and Strategies for the Next Century: People, Technology, and Productivity)

10)  1997 Santiago, ŞİLİ: Verimlilik: 21. Yüzyılda Yaşam Kalitesinin Anahtarı (Productivity: the Key to Quality of Life in the 21st Century)

11)  1999 Edinburg, İSKOÇYA:             Organizasyona Yeniden Güç Kazandırmak (Revitalising the Organization)

12)  2001 HONG KONG, ÇİN: Verimlilik Hanedanına Giriş (Gateway to a Productivity Dynasty)

Derleyen ve İngilizce Asıllarından Çeviren: Gülnur SÖNMEZ

2002

---

[1] ODABAŞI, Mesut, Verimlilik Diye Diye (Sohbetler),1997, Ankara, MPM Yayınları No:596, s:17

[2] (RAMSAY, M.R., Enterprise Productivity Measurement and International Labour Productivity Handbook, First Edition, 1995, s: 1-3)

[3] ODABAŞI, Mesut, Verimlilik Diye Diye (Söyleşiler), Ankara, 1997, MPM Yayınları No: 596, S:141-143

[4] ARAI, Joji; PROKOPENKO, Joseph; TOLENTINO, Arturo; INOUE Yasuhiko, “Productivity Promotion Organizations: Evolution and Experience”, Nisan, 1999, ILO web sayfası

[5] “It is a firm belief in the progress of humanity” cümlesinin çevirisidir.

[6] Optimize etmek: (Burada çabaların) en uygun bileşimini bulmak, en uygun şekilde bir araya getirmek, vb.

[7] Virtually all their finance now comes from productivity services rendered and regional government programmes for which they compete with other business-support organizations and independent consultants.

[8] Çevirenin notu: Günümüzde endüstri mühendisleri, “en iyi yol”u “bilme” iddiasında değillerdir. Ancak, “en iyi yol”u “hep beraber bulmak” için ne tür yöntemler uygulanabileceği konusunda kafa yormaktadırlar.

[9] “In Tony Hubert's words it was "the decade of legislation, rules and regulations, not to solve productivity issues, but to provide for a new distribution of power in Europe".” cümlesinin çevirisidir.

[10] “In Central and Eastern European countries, the central-planning mechanism disintegrated at a much faster rate than the market economy was created.” cümlesinin çevirisidir.